Tesbih Nedir ? Tesbih Tarihi, Neden Tesbih Çekilir?
Tespih yada tesbih, tekrarlanan monoton işlemleri saymak amacıyla ipe dizilmiş ve belli sayıda boncuk tanesinin oluşturduğu halkaya denir. Tesbihin 11, 33 ve 99 taneli olanları Müslümanlar, 33 ve 59 taneli olanları Hristiyanlar ve 108 taneli olanı Budistler tarafından kullanılır.
İslam'da ilk halife zamanında kullanılmaya başlandığı sanılıyor. "Tesbih çekmek" namazı tamamlayan bir ayrıntı olarak önemlidir. Allah'ın 99 sıfatını, ya da tekrar tekrar zikredilen belli cümlelerin sayımında kullanılır. Ancak birçok Müslüman bu sayma işlemini tespih taneleri ile değil, parmaklar ile belirleyebilmektedirler.
Değerli Tesbih Çeşitleri;
Damla kehribarı (fosilleşmiş çam veya başka ağaç sakızı)
Faturan kehribar (Fenol ile Formaldehitin polimerleşmesiyle elde edilen, ve zamanla yüzeyi vişne rengi alan Termosetlerden -ısı ve kalıplama ile son şekli verilebilen- bir reçine; bakalitin akrabası, ilk plastiklerden)
Mor Yakut (amotis taşı)
Kaplan gözü (bir çeşit Hindistan kökenli çekirdek)
Galalit (Fransız Sıkma) hammadesi sütten alınan Kazeinin uzun bir zaman preslenmesiyle şekil alan pahalı bir malzeme
Katalin
Pelesenk (Mısırlı zenginler ve Osmanlı sadrazamlarınca sevilen kokulu sanduka tahtası çeşidi)
Öd ağacı (Muhammed'in sandukasının yapıldığı kokulu tahta çeşidi)
Oltu Taşı Tesbih (Erzurum ilinin Oltu ilçesinde bol miktarda oltu taşı yatağı bulunmaktadır)
Katolik geleneğinde tesbih;
Tespih taneleri, gizemler olaylar boyunca okunan ‘Selam sana’ dualarının sayısını takip etmek amacıyla kullanılan somut bir metotur. Tespih taneleri parmaklar arasında dualar okundukça hareket ettirilir. Zihinsel olarak sayıyı takip etmeyerek, zihin gizemler/olaylar üzerinde rahatça düşünebilmektedir. ‘Selam sana’ duaları onluk tanelerde okunur, ‘Göklerdeki Pederimiz’ ise onluklardan önce gelen büyük tanelerde okunur. Her yeni gizem/olay büyük taneler ile başlar. Tüm katolik tespihlerinde, bağlı olan başında bir haç olan ardından bir büyük, üç küçük ve bir büyük tane bulunduran kısa bir kordona sahiptir. 5 onluklu bir tespih toplamda 59 taneye sahiptir.
Ortodoks geleneğinde tespih;
Ortodoks tespihi 33 tanelidir, İsa’nın bu dünyadaki 33 yılını temsil eder. Ortodokslar tespih duası boyunca şu duayı okurlar: “Rabbimiz Mesih İsa, Tanrı’nın oğlu, bu günahkara merhamet et.”
Anglikan geleneğinde tesbih;
Anglikan tesbihi dört yedili gruptan ve onları ayıran büyük taneler ile 33 taneden oluşur. Ortodokslar gibi, 33 Mesih’in bu dünyada yaşadığı yılları temsil eder, yedi ise yaradılışın günlerine atıfla bütünlüğü ya da inançta tamamlanmayı. Tesbihte tekrarlanan dua ise ; “Rabbimiz Mesih İsa, Tanrı’nın oğlu, bu günahkara merhamet et”dir.
Tesbih duasının kökenleri ve Tarihi;
Tesbihin varlığına ilişkin ilk izler Mısır’da bulunmuştur. Hristiyan keşişleri tarafından kullanılmaktaydılar. Bugün Belçika sınırları içinde olan, 7. yy’a ait bir Rahibe’nin mezarında, taştan yapılmış tespih taneleri bulunmuştur.
Tesbihin bugünkü kullanım şekli 12. yy’a dayanmaktadır. Dominikan rahipleri tesbih duasının yayılmasını başlatmışlardır. Efsaneye göre Meryem o sırada Albigensesler arasında çalışan Aziz Dominik’e görünmüş ve O’na tesbih verip yaymasını istemiştir.
Tesbih kardeşliklerinin yaygın propogandaları ve Papaların bu dua türünü okuma yazması olmayan inananlara İncil’i ezberleme imkanını sunmasından dolayı teşvik etmesi, bu duanın yaygınlığını açıklamaktadır.
Papa V. Pius (papalığı 1566-1572) Tesbih duasını üç gizem/olay ile resmileştirmiştir; sevinçli, kederli ve şanlı gizemler.
16.yy’dan 20. yy başlarına kadar tesbih duasının yapısı değişmeden kalmıştır. Her onluk için birer tane olacak şekilde 15 onluk için 15 gizemden oluşmaktaydı. 2002 yılında Papa II. Aziz Yuhanna Pavlus beş yeni isteğe bağlı bel yeni Işık gizemi getirene kadar başka bir değişiklik yapılmamıştır.
Tesbih Mit Namen ( İsimli Tesbih ) sayfası üzerinden tüm tesbih modellerine ve isimli tesbihlere ulaşabilirsiniz. Tesbih çeşitlerimiz ve modellerimiz için bizi ziyaret etmeyi unutmayın.
www.tesbihmitnamen.com